Göz tansiyonu tedavisinin temel amacı görme siniri hasarının ilerlemesinin durdurulmasıdır. Bu amaç ile öncelik, göz tansiyonunun düşürülmesidir. Glokom; glokom ameliyatı, lazer ya da göz damlaları ile düşürülebilmektedir. Çoğu hastada bir veya iki damla göz tansiyonunun düşürülmesinde yeterli olur fakat önemli olan bu düşüşün sinirlerdeki hasarı durdurmak için yeterli olup olmadığının düzenli görme alanı ve OCT testleri ile takip edilmesidir. Yalnızca sayısal değerlerin düşüşü gösteren göz tansiyonu ölçümü yeterli olmamaktadır. 2’den fazla damlaya ihtiyaç duyulan hastalarda, lazer ile yapılan çeşitli yöntemler ve yeterli olmadığı zamanlarda glokom ameliyatları ile göz tansiyonu düşürülerek, görme sinirinin korunması sağlanmaktadır. Buradaki önemli nokta, sinir hasarı ilerliyor ise zaman kaybetmeden ameliyat kararı vererek uygulamaktır. Aksi takdirde sinir hücrelerinin birçoğu öldüğünde ameliyat yapmanın bir anlamı kalmayacak ve körlük kaçınılmaz olacaktır.
Göz tansiyonunu düşürebilmek için kullanılan ilk yöntem ilaçlardır. Temel olarak dört grup göz tansiyonu düşüren glokom damlası bulunmaktadır. Bunlar bazen tek bir şişede ilaç, bazen de bir şişe içerisinde kombine iki ilaç olarak uygulanmaktadır. Tek ilaç ile göz tansiyonu düşürülemezse ikinci bir, ilaç eklenmektedir. Genel kural, olabildiği kadar üçüncü damlayı eklememektir fakat bazı hastalarda mecburi olarak üçüncü ilaç eklenmektedir.
Göz tansiyonu ilaçlar ile istenilen kadar düşmezse lazer ile uygulanan SLT ve ALT gibi yöntemlerle birkaç seneliğine düşürülebilmektedir. Göz tansiyonunun en iyi düşürüldüğü yöntem ise glokom ameliyatıdır. Glokom ameliyatları, göz tansiyonunu ilaçlar ile düşemeyecek seviyelere kadar düşürülebilmektedir. Farklı glokom ameliyatı vardır. Ameliyatın gerekip gerekmediği ve hangi yöntemin uygun olduğu konusu, muayene sonrası cevaplanabilir.
Glokomun tedavisi vardır. Fakat glokomda oluşan hasarın geri dönüşü olmamaktadır. Görmenin sinsi hırsızı olarak adlandırılan glokom, tanı koyulduğu andaki durumun korunmasına yönelik tedavi edilmektedir. Bu nedenle tanıda geç kalınırsa glokom körlük ile sonuçlanmaktadır. 50 yaş üstü kişiler her sene göz muayenesi olarak hem görme siniri testleri yaptırmalı hem de göz tansiyonu ölçtürmelidir.
Glokom tedavisi yalnızca göz tansiyonun düşürülmesiyle değil, görme sinirinin hasarının durup durmadığının takibiyle yapılmaktadır. Görme alanı ve OCT testleri bu takibin temelini oluşturmaktadır. Bu testler yapılmadan ve göz tansiyonu yalnızca havalı aletle ölçülerek glokom tedavisi ve takibi yapılamaz. Yalnızca havalı alet ile göz tansiyonunu ölçen kliniklerde glokom tedavisi yeterli seviyede yapılmıyor anlamına gelmektedir.
Göz tansiyonu, glokom hastalarında fakat mavi ışıklı göze yaklaşmakta olan aplanasyon tonometresi ile doğru ölçülebilmektedir. Erken tanısı konulmuş, doğru ekipmanları olan ve tecrübeli olan bir glokom uzmanın yaptığı düzenli takiple hastalarda körlük olasılığı yok denecek kadar az olmaktadır.
Göz tansiyonu belirtileri şu şekildedir:
Halk arasında göz tansiyonu olarak bilinen glokom rahatsızlığının tedavisinin temeli göziçi basıncın düşürülmesidir. Fakat bazı durumlarda buna ek olaran önlemlerik alınması gerekmektedir. Bu önlemler arasında göze bazı lazer işlemlerinin uygulanması ve sistemik hipotansiyonun düzeltilmesi sayılabilmektedir.
Tedavinin temeli, oluşmuş görme siniri hasarının durdurulması ve engellenmesidir. Bu amaç ile bir yandan göziçi basıncı ilaçlar, ameliyat ya da lazer ile düşürülmeli diğer yandan ise bu düşüşün yeterli olup olmadığını anlayabilmek amacı ile görme sinirinin görme alanı ve OCT testleri ile takip edilmesi gerekir. Tedaviye genel olarak göz damlaları ile başlanmaktadır ve takiplerde OCT de bir bozulma izlenmezse ilaçlarla devam edilmektedir. Bozulma görülürse yeni ilaçlar eklenebilir ya da cerrahi işlem gerekebilmektedir. Glokom ameliyatları, glokom uzmanlarınca yapıldığında oldukça etkili göziçi basıncı düşüşü sağlayabilen ameliyatlardır.
Lazerler göz tansiyonu tedavisinde oldukça büyük bir yer tutmamaktadır. SLT ve ALT adı verilen yöntemler göz tansiyonunu bir süre düşürüşe de her gözde etkili olmaz ya da etkileri bir süre sonra kaybolmaktadır. Siklodestüriktif işlemler ise yine lazerle fakat genlikle başka hiçbir tedavi şansı kalmayan görmesi bozulan gözlerde son çare olarak uygulanmaktadır. Bu nedenlerle lazerler glokom tedavisinde göz tansiyonunun düşürülmesinde çok büyük bir etkileri olmamaktadır. Özel durumlarda uygulanmaktadır.
Göz tansiyonun en kalıcı ve iyi şekilde düşüren yöntem glokom ameliyatıdır. Ahmed glokom valfi, Trabekületomi gibi seton ameliyatları en güzel göz içi basıncı düşüşünü sağlamakta olan yöntemlerdir. Bu ameliyatlar, ancak glokom konusunda tecrübeli olan göz doktorları ya da glokom uzmanları elinde uygulandığı zaman başarılı olmaktadır. Bir göz bir defadan fazla ameliyat olabilse de genel olarak başarı tekrarlayan cerrahilerde düşüş göstermektedir.
Glokomdaki ilaç tedavisi glokom uzmanın planladığı şekilde, en az yan etkiyle en fazla göz tansiyonu düşürücü etkiyi birleştirebilmek amaçlanarak yapılmaktadır. Alanında uzman hekimler glokom tedavisi konusunda bütün ilaç, ameliyat ve lazer yöntemlerini uygularlar.
İlaç seçimi belli prensipler içerisinde, her hastanın gözündeki sorunlara, hasar miktarına, sistemik hastalıklarına bağlı olarak planlanmalıdır. Burada önemli olan konu her tedavinin her hasta için uygun olmadığıdır. Tecrübeli olan glokom uzmanları her hastaya uygun kişiselleştirilmiş bir tedavi planlaması oluşturmaktadır. Glokom hastalarının üstüne düşen ise glokom uzmanının kendisi için planlamış olduğu tedaviyi aksatmadan uygulamasıdır.
Göz tansiyonunu düşürebilen bitkisel bir tedavi olmamaktadır. Zaman zaman bu konuda dolandırıcılar tarafından bitkisel olduğu iddia edilen bazı ilaçlar gündeme gelse de, tedavide kullanılan göz damlarının bitkilerden hazırlanarak steril edilmesi mümkün olmadığı için böyle bir tedavi yöntemi mümkün değildir. Fakat genel sağlığa dikkat edecek şekilde yürüyüş yapmak, sağlıklı beslenme, sigara kullanmama glokom açısından oldukça faydalıdır. Son zamanlarda geliştirilen sitokolin adı verilen vitaminin görme sinirine yararı olabileceği belirtilmiş olsa da henüz bilimsel kanıtlar yeterli değildir. Bu madde damla olarak uygulanmamalıdır ve ağızdan kullanılmalıdır.
Göz tansiyonu aynı sistemik hipertansiyon gibi ömür boyu süren kronik bir rahatsızlıktır. Uzman kontörlünde, gerekli tedavilerin uygulanarak, takiplerin gerekli testlerle yapıldığında hastada görme kaybı oluşmamaktadır. Fakat unutulmaması gerek konu, glokomda oluşan hasarın geri gelmediğidir. Bu sebeple erken tanı oldukça önemlidir.
Erken tanı, başlanmış yeterli tedavi ve iyi takiple, hastalar hayat boyu görme kaybına uğramadan yaşayabilmektedir. Günümüzde modern glokom tedavisinin gelindiği nokta budur. Tedavi körlüğü engelleyecektir, fakat bir sürelik tedavi uygulanarak, iyileşme sağlandı diyebilecek bir hastalık olmamaktadır.
Göz tansiyonunun toplumdaki ortalaması 21mmHg’nin altındadır. Fakat ölçüm yöntemi, geçirilen göz ameliyatları, hastanın kornea kalınlığı gibi birçok faktöre göre bu değerler değişebilmektedir. Göz tansiyonu için yapılan testte altın standart, yani en güvenilir olan yöntem göze damla damlatılarak sarı boya sürdükten sonra mavi ışıklı bir cihazla hekimin ölçüm yaptığı aplanasyon tekniğidir. Havalı göz tansiyonunu ölçen aletler çok hata yapabildiğinden sadece tarama amaçlı kullanılmaktadır. Glokom tanısında ve takibinde kullanılması doğru değildir. Aplanasyon tekniğini kullanmayan merkezlerde glokom takibi yeterli seviyede yapılmıyor demektir.
Bununla birlikte önemli olan diğer bir nokta gloom ile göz tansiyonun kaç olduğu arasındaki ilişkidir. Bazı glokom çeşitlerinde göz tansiyonu 10mmHg olduğunda bile körlük meydana gelirken, bazı hastalarda ise 25-30mmHg basınç ile hasar oluşmamaktadır. Bu sebeple göz tansiyonun kaç olduğu yerine o kişinin gözünün tansiyona ne kadar dayanabildiği önemlidir. Bu konuda göz dibi muayenesi, görme alanı ve OCT testleri önem kazanır. Bu testlerde bozulma var ise kaç olursa olsun tansiyon o hastaya fazladır ve düşürülmesi gerekmektedir. Eğer hasar meydana gelmiyorsa, bu durumda göz tansiyonunu düşürmeden hasta takip edilir ve böylece göz tansiyonunu düşürücü ilaçların yan etkilerinden korunmuş olunmaktadır.
Görüldüğü üzere önemli olan sayısal değerler değil yapılan testlerin doğru değerlendirebilecek bir glokom uzmanın kontrolünde kişiselleştirilmiş tedavi planlarının uygulanmasıdır.
Yalnızca göz tansiyonu biraz yüksek olan, görme alanında ve OCT de hasar olmayan, risk faktörü çok olmayan kişiler, OCT progresyon analizi tekniği ile 4-6 aylık aralıklar ile takip edilebilmektedir. Bu tür hastalarda göz tansiyonu düşürülmesi her daim gerekmeyebilir fakat takip edilmesi çok önemlidir. Eğer hastanın görme sinirlerinde bozulma izleniyorsa, görme alanı ve OCT testleri ile bu durum doğrulanıyorsa göz tansiyonun düşürülmesi tedavi temelindedir. Bu amaçla öncelikli olarak ilaçlar, bazı durumlarda lazer tedavileri, bunlarla sonuç alınamıyor ise glokom ameliyatları gündeme gelmektedir.
Op. Dr. Yalçın İşcan Göz Hastalıkları Uzmanı